بررسی تأثیر نوسانات عناصر اقلیمی بر مساحت جنگل های حرای ایران (مورد مطالعه: خلیج گواتر)

خلیج گواتر در منتهی الیه جنوب شرقی ایران در سواحل استان سیستان و بلوچستان در عرض جغرافیایی ?25 و ?1 تا ?25 و ?12 و طول جغرافیایی ?61 و ?34 تا ?61 و ?47 قرار گرفته است. این خلیج در حدود 435 کیلومتر مربع مساحت دارد. وجود جنگل های حرای خلیج گواتر در زمره قابلیت های حائز اهمیت استان سیستان و بلوچستان محسوب می گردد. از نظر وضعیت آب و هوایی جنگل های حرا دربرگیرنده عناصری از جغرافیای گیاهی نواحی حاره و شبه قاره هستند و محدود بر نواحی گرم و مرطوب است که متأثر از عناصر اقلیمی این نواحی می باشند. حد مناسب عناصر اقلیمی (دما، رطوبت نسبی، بارندگی) جهت استقرار جنگل های مانگرو به ترتیب 25 – 22 درجه سلسیوس، 78 – 65 درصد و 2000 – 35 میلی متر است. هدف پژوهش حاضر، تعیین رابطه و تأثیر روند نوسانات عناصر اقلیمی با روند افزایش مساحت جنگل های حرا در خلیج گواتر است. به این منظور در بخش خشکی از داده های دما (کمینه، بیشینه، میانگین)، میانگین بارندگی، رطوبت نسبی (کمینه، بیشینه، میانگین) سالانه ایستگاه سینوپتیک چابهار طی دوره آماری 1387 – 1348 و در بخش دریا از داده های دمای هوا و دمای سطح آب سالانه (sst) دریای عمان طی دوره آماری 1384 – 1365 استفاده شد. همچنین داده های دبی سالانه رودخانه های سرباز و باهوکلات طی دوره آماری 1387 – 1361 بکار گرفته شد. تغییرات کمی جنگل های حرای منطقه مطالعاتی از تصاویر ماهواره ای tm و irs سال های 1366 و 1387 و با استفاده از طبقه بندی نظارت شده در محیط نرم افزارهایerdas imaging و (arc gis 9.3) gisبدست آمد. جهت بررسی رابطه خطی و تغییرات روند عناصر اقلیمی از مدل رگرسیون خطی یک متغیره و مدل های آماری تعیین روند (linear، exponential growth، quadratic وs – curve ) استفاده گردید. تحلیل وضعیت خشکسالی و ترسالی منطقه مطالعاتی با استفاده از شاخص بارندگی استاندارد (spi) انجام شد. مراحل فوق با استفاده از نرم افزارهای minitabو spssصورت گرفت. نتایج نشان می دهد، وضعیت کمی جنگل های حرای خلیج گواتر طی دوره آماری مورد بررسی (1387 – 1366) دارای سیر صعودی هستند و وسعت جنگل ها از 384 هکتار در سال 1366 به 607 هکتار در سال 1387 افزایش یافته است. تحلیل روندها نشان می دهد در بخش خشکی، روند تغییرات میانگین و کمینه دمای سالانه و در بخش دریا دمای هوا و دمای سطح آب دریای عمان با روند افزایش کمی جنگل های حرای خلیج گواتر تطابق دارد. روند تغییرات دبی سالانه رودخانه باهوکلات برخلاف روند تغییرات مساحت جنگل های حرا نزولی می باشد. ولی با توجه به خصوصیات ژئومورفولوژیکی بستر رودخانه باهوکلات و جنس رودخانه (ریزدانه بودن خاک)، بین تغییرات سطح جنگل های حرا و هیدرولوژی رودخانه باهوکلات رابطه معنی داری وجود دارد. کمینه دما و کمینه و میانگین رطوبت نسبی سالانه منطقه مطالعاتی با حد مطلوب عناصر اقلیمی (دما و رطوبت نسبی) جنگل های مانگرو مطابقت داشته و بارندگی نیز به طور غیر مستقیم بر جنگل های حرا تأثیر دارد. کلمات کلیدی: عناصر اقلیمی، سنجش از دور، جنگل های حرا، خلیج گواتر، سیستان و بلوچستان